Mersin’e 160 kilometre uzaklıktaki Mut, Toroslar’ın eteğinde, Göksu Nehri tarafından parçalanarak oluşan Taşeli Platosu üzerinde yer alıyor. Mut, 2 bin 718 kilometrekarelik yüzölçümü ile kentin alanca üçüncü büyük ilçesi. Nüfusu 62 bin 228. Denizden yüksekliği 300 metre. Toroslar’ın eteğinde kurulan ve Mersin’in denize kıyısı olmayan ilçelerinden biri. Sertavul Geçidi’nin ilçe sınırları dahilinde olması, Mut’un tarih boyunca önemli bir stratejik konumda olmasını sağlamış. Bu önemli çünkü, Orta Anadolu ova ve platolarını güneyden duvar gibi ağzı kuzeye doğru açılan bir huni şeklinde kuşatan Orta Toroslar, Akdeniz kıyısına ulaşan önemli yolların dağları aşmasına, sadece buradaki Sertavul Geçidi’nde izin veriyor. Batı ve Orta Toroslar’daki önemli üç geçitten (batıda Çubuk, ortada Sertavul, doğuda Gülek) biri olan Sertavul, Orta Anadolu’dan Silifke sahillerine geçen yolların Karaman-Mut-Silifke şeklinde önemli (zorunlu) geçiş güzergahı. İç Anadolu’yu Akdeniz’e bağlayan geçit konumunda olması, ona ekonomik ve stratejik önem kazandırmış. Coğrafi konumu tarihte pek çok yerleşim yerinin kurulmasına etken olmuş, ilçe ve sınırları dahilindeki topraklar değişik uygarlıklara mesken olmuş.
Mut’un 670 bin 16 dekar tarım arazisi mevcut olup yılın 12 ayı tarımla uğraşılıyor. Başlıca yetiştirilen ürünler, zeytin, kayısı (sofralık), erik, üzüm, incir, kavun, antepfıstığı ve biber. Mersin zeytin üretiminin yüzde 56’sı, Türkiye üretiminin ise yüzde 5.6’sının yapıldığı Mut’taki zeytinciliğin tarihi oldukça eskiye dayanıyor. Hicri 1316 tarihli Salname kayıtlarında, “İlçede aşılanmış olan yabani zeytinlerden gayet nefis zeytin ve zeytinyağı çıkar. İhtiyaçlarından fazlasını çevre ilçelere ve Karaman’a gönderirler” ifadeleri yer alıyor. Mut’un Haydar Mahallesi’nde bulunan zeytin ağacı 23 Aralık 2009 tarih ve 5577 sayılı kararla 2863 sayılı yasa gereği bin 300 yaşında olduğu tespit edilip ‘anıt ağaç’ olarak tescillenmiş. Mut’un Geçimli Mahallesi’nde yapılan arkeolojik kazılarda ise ana kaya üzerine yapılmış Roma dönemine ait zeytin pres yeri bulunmuş.
TAVŞAN YÜREĞİ ARTIK TESCİLLİ
Antalya’da hem sofralık, hem de yağlık zeytin üretimi yapılıyor. En fazla zeytin çeşidi ‘Gemlik’. Bölgeye özgü ‘Tavşan Yüreği’ için Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılan işaret tescili başvurusu geçen eylül ayında kabul edildi. ‘Tavşan Yüreği’, Antalya sınırlarında yetişen bir zeytin türü. En önemli tanıtıcı unsuru meyvesinin çekirdekten kolay ayrılıp, çok iri, yüreğe benzer enine ve boyuna simetrik, uç kısmının da oval olması. Gelişimi açısından kuvvetli bir yapıya sahip ve dış etmenlere karşı duyarlı oluşu nedeniyle tam olgun meyve taşıma ve işleme sırasında özel dikkat gerektiriyor. Hasat sırasında zedelenme diğer zeytin çeşitlerine göre daha düşük. Coğrafi alan bakımından Akdeniz iklimi ve Toros Dağları’nın iklim üzerine etkisi nedeniyle Antalya sınırlarından alınıp başka yörelere dikilen fidanlar aynı renk, kalite ve aromayı taşımıyor. Antalya’yı bir duvar gibi iç bölgelerden ayıran Toroslar hava akımını kesiyor ve benzersiz yüksek nem, sıcaklık koşullarını oluşturuyor. Bu jeolojik yapı nedeniyle Antalya Tavşan Yüreği zeytininin tane iriliği ve et oranı diğer çeşitlere göre daha fazla. Şimdi sırada AB tescili var. Yine Antalya’ya has ‘Beylik’in sofralık ve yağlık olarak ‘Antalya’ markası altında ambalajlanarak ekonomiye kazandırılması da hedefleniyor.
KENTİN EN BÜYÜK YEŞİL ALANI
1930’lu yıllarda 22 bin dönüm iken betonlaşmanın etkisiyle 2 bin 630 dönüme düşen Muratpaşa Vakıf Zeytinliği, 2009’da Vakıflar’dan 20 yıllığına kiralanarak doğanın korunması ve ranta kurban edilmemesi için çalışma başlatılmış. Bu amaçla 25 ortaklı Zeytinpark A.Ş. kurulmuş. Halen 20 bini zeytin olmak üzere yaklaşık 25 bin ağacın bulunduğu ‘Zeytinpark’ kentin en büyük yeşil alanı olarak varlığını koruyor. Ve sahip olduğu ağaç yapısıyla Antalya kent merkezinde her yıl havadaki 2 bin 600 ton tozu, 610 milyon metreküp karbondioksiti emerek temizliyor.
MİKRO KLİMA MUCİZESİ YAŞANIYOR
İnsan sağlığı açısından önemli olan organik tarım uygulamalarında Mut zeytini doğal bir nitelik taşıması sebebiyle öne çıkıyor. Mut, zeytincilikteki iklimsel avantajını mikro klima özelliğinden sağlıyor. Mut’ta yetişen zeytinler gerek iklim, gerek toprak yapısı ve çevresel etmenler açısından herhangi bir şekilde kimyasal mücadeleye ve gübrelemeye gerek kalmadan yetiştiriliyor. Doğal olarak yetişen Mut zeytininde herhangi bir kalıntı bulunmuyor. Mut insanı zeytin üretiminde istekli ve kararlı bir yapı ortaya koyarken, iklimsel avantajların desteğiyle de natürel-organik zeytin ve zeytinyağı elde edilerek iç-dış piyasada kaliteli ürünle rekabet edebilecek konuma gelmiş görünüyor. İlçe ve mahallelerinde en fazla üretimi yapılan çeşitler ‘Ayvalık’, ‘Gemlik’, ‘Çilli’, ‘Domat’, ‘Manzanila’, ‘Memecik’, ‘Sarı Ulak’, ‘Yağ Aşı’, ‘Berut’ ve ‘Çöp Aşı’. Mut yöresindeki iklim ve toprak yapısı organik zeytin yetiştiriciliğini teşvik ediyor. Nitekim, vejetasyon süresi boyunca yüzde 10-40 dolayındaki hava oransal nemi birçok mantari ve bakteriyel hastalık etmenleri riskini azaltıyor. Bu da kaliteyi zeytinin dalında başlatıyor, son ürünlerin kalitesine tartışma bırakmıyor.
12.5 MİLYON AĞAÇ VARLIĞINA SAHİP
Her geçen yıl artan zeytin alanları modern yetiştirme tekniklerinin uygulamaya konulmasıyla Mut’un gelecekte Türkiye’nin en iyi zeytin yetiştiriciliği yapılan bölgesi konumuna gelmesi planlanıyor. Geçmişte yabani zeytinlerin aşılaması yöntemiyle yaklaşık 400 bin ağaç verimli hale getirilmiş. Son 10 yılda dikilen ağaç sayısı 6 milyon civarında olup ilçenin toplam zeytin ağacı varlığı 12 milyon 500 bine çıkmış ve halen de 80 bin dekarlık alan 3 milyon adet zeytin dikmeye müsait bekliyor. Büyük bir hızla dikimi yapılan alanlar da artıyor. Mut’ta 280 bin 570 dekar arazide yaklaşık 400 bin ton zeytin işleniyor. İlçede 12 adet zeytinyağı, 10 da zeytin işleme tesisi mevcut. Zeytinyağı işleme tesislerinden 4’ü hem zeytinyağı, hem de zeytin işleme tesisi olarak faaliyet yürütüyor. Ayrıca, geçen 17 Temmuz’da ‘Mut Zeytinyağı’ menşe adı olarak tescillenmiş.
Üretim yılı 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Zeytin (ton) – – 25.000 65.000 – 400.000
Zeytinyağı (ton) 4.900 5.200 4.000 12.000 5.500 22.000
(Yıllık rekoltenin yüzde 10-15’i meyve olarak zeytinyağı üretimi için, yüzde 35-40’ı ise sofralık zeytin olarak ilçe dışına gönderiliyor.)